شب یلدا؛ بشارت صبح و روشنایی از تاریکی و ظلمت! - شبی که تاریکیاش طولانی است، اما دلهای مردم در آن روشنتر از همیشه میشود.
شب یلدا را به امید پایان یلدای وطن جشن می گیریم
شب یلدا، یا همان شب چله، یکی از قدیمیترین و دوستداشتنیترین شبهای فرهنگ ایرانی است. شبی که از غروب آخرین روز پاییز، سیام آذر، شروع میشود و تا طلوع آفتاب اول دی ادامه دارد. شبی که تاریکیاش طولانی است، اما دلهای مردم در آن روشنتر از همیشه میشود.
هزاران سال است که ایرانیان در این شب بیدار میمانند. کنار خانواده، فامیل و دوستان جمع میشوند، حرف میزنند، میخندند و منتظر آمدن صبح میمانند. یلدا فقط یک شب نیست؛ بهانهای است برای با هم بودن، برای شنیدن صدای هم، برای گرم کردن دلها در دل سردترین شب سال. در گذشتههای دور، مردم دور آتش جمع میشدند، میرقصیدند و تا سپیدهدم بیدار میماندند تا تولد دوباره خورشید را جشن بگیرند.
واژه «یلدا» از زبان سریانی آمده و به معنای زایش و تولد است. ایرانیان باستان باور داشتند تاریکی نشانه اهریمن است و چون در این شب، تاریکی بیشتر از هر شب دیگری طول میکشد، آن را نحس میدانستند. برای همین آتش روشن میکردند تا تاریکی و نیروهای بد را دور کنند. آنها کنار هم مینشستند، میخوردند، مینوشیدند، شادی میکردند و نمیگذاشتند شب با ترس بگذرد.
درباره قدمت دقیق شب یلدا نظرهای مختلفی وجود دارد، اما بسیاری از پژوهشگران قدمت آن را بیش از هفت هزار سال میدانند. آنچه ثبت شده، نشان میدهد این جشن دستکم از ۵۰۰ سال پیش از میلاد در تقویم رسمی ایرانیان وجود داشته و در زمان داریوش یکم رسمیت پیدا کرده است. اینکه واژه یلدا دقیقاً چه زمانی وارد زبان فارسی شده، روشن نیست، اما گفته میشود مسیحیانی که از روم به ایران مهاجرت کرده بودند، این واژه را با خود آوردند.
آیین شب یلدا در فرهنگ ایرانی
در ایران باستان، برای هر جشن سفرهای مخصوص پهن میکردند. روی این سفره هم وسایل آیینی بود و هم میوههای تازه فصل و میوههای خشک. هرچه نشانه فراوانی و زندگی بود، جایش روی سفره پیدا میشد. مردم باور داشتند با طلوع خورشید پس از شب یلدا، روزها بلندتر میشود و نور، دوباره بر تاریکی پیروز میشود. برای همین این شب را «زایش خورشید» یا «زایش مهر» مینامیدند. ماه دی هم در آیین زرتشتی، ماه تولد خورشید به شمار میرفت.
دانشمند بزرگ ایرانی، ابوریحان بیرونی، یلدا را «میلاد اکبر» یعنی تولد بزرگ خورشید مینامد. فردوسی هم در شاهنامه، از یلدا و خورروز یاد کرده و آن را به دوران پادشاهان کهن ایران نسبت داده است. اینها نشان میدهد یلدا فقط یک رسم ساده نیست، بلکه ریشه در جان و تاریخ این سرزمین دارد.
شب یلدا فقط مخصوص ایران امروز نیست. در افغانستان، تاجیکستان، بخشهایی از پاکستان، شمال هند و کشمیر هم این شب را جشن میگیرند. آنجا به آن «چله کلان» میگویند و آیینهایی بسیار شبیه به یلدای ایرانی دارند. در شهرهایی مثل مزار شریف، مردم هنوز هم با شور و احترام از این شب استقبال میکنند.
یلدا در دیگر کشورها
جالب است بدانیم جشنهایی شبیه یلدا در فرهنگهای دیگر هم وجود دارد. در روم باستان، تولد خورشید شکستناپذیر جشن گرفته میشد و بعدها بسیاری از این آیینها وارد سنتهای مسیحی شد. کریسمس، با روشن کردن شمعها، چراغها، شبزندهداری و دور هم بودن، شباهت زیادی به یلدا دارد. این شبها نشان میدهند انسانها، با هر دین و فرهنگی، از تاریکی میترسند و به نور امید دارند.
خوراکیهای شب یلدا هم پر از معنا هستند. هندوانه، انار، خرمالو، میوههای خشک و آجیلهای شیرین. هندوانه، با اینکه میوه تابستان است، نماد گرمای خورشید است. قدیمیها باور داشتند اگر در شب یلدا هندوانه بخورند، زمستان را سالمتر و گرمتر میگذرانند. انار هم نشانه زندگی، برکت و شادی است.
امروزه هم یلدا با همان حالوهوا برگزار میشود. خانوادهها دور هم جمع میشوند، حافظ میخوانند، فال میگیرند، بزرگترها قصه میگویند و بچهها گوش میدهند. یلدا هنوز هم شب صمیمیت است، شب خاطرهسازی.
اما در سالهای اخیر، حاکمیت تلاش کرده نام این آیین کهن را تغییر دهد و آن را به عناوینی اداری و بیروح تبدیل کند. بسیاری از مردم این کار را تلاش دیگری برای کمرنگ کردن هویت تاریخی ایران میدانند. واکنشها در شبکههای اجتماعی نشان داد که مردم با این تصمیمها همراه نیستند.
برغم خواست مستبدان وشب پرستان، آیین شب یلدا میماند، چون مردم آن را دوست دارند. چون در بلندترین شب سال، بهانهای است برای روشن نگه داشتن چراغ خانهها و دلها.
🟢 # مرگ_بر_خامنهای
🍏# مجاهدین_خلق ایران # کانونهای شورشی
🌳 # مریم رجوی #ایران
🌻 پیوند این بلاک با توئیتر BaharIran@ 7
