مروری بر رسانه‌های حکومتی –سه‌شنبه ۲۶تیر ۹۷
در روزنامه‌های باند حکومتی روز سه‌شنبه عنوان عمومی و مشترک اشک تمساح خامنهای برای فلسطین است. در کنار آن دیدار روسای جمهور آمریکا و روسیه تیترهای اول تا چهارم را به خود اختصاص داده‌اند. روزنامه‌های باند خامنهای این دیدار را در وحشت از امکان سازش روسیه علیه منافع رژیم «بی‌حاصل» جلوه داده‌اند:
جوان: پایان محتاطانه مذاکرات ترامپ و پوتین
حمایت: رسانه‌ها درباره کاهش اختلافات آمریکا و روسیه تردید دارند؛ دیدار سرد پوتین و ترامپ در فنلاند
قدس: توپ سیاسی پوتین در زمین ترامپ
کیهان: گفتکوی معمولی و بی‌حاصل دستاورد ترامپ از هلسینکی: اظهارات دو رئیس‌جمهور هر چند کلی و مبهم بود، ولی دو چیز را برای کارشناسان خبره مشخص می‌کرد، اول این‌که آنها هر چه بین خود در خلوت گفته‌اند، شکل مقدماتی داشته و این گفتگو به توافق مهمی نینجامیده است.
مورد دوم نیز این است که محتوای مذاکره بیشتر حالت گله‌گذاری از سیاستهای یکدیگر در مناطق حساس جهان داشته است. لذا همین مقدار اطلاعات مشخص می‌کند که آنها برای رسیدن به یک تفاهم نسبی، به دیدارهای مکرر و گفتگوهای ماراتنی نیاز دارند و دست پوتین نیز برای دادن امتیازاتی که ترامپ به‌خصوص در غرب آسیا می‌خواهد، چندان باز نیست.
روزنامه‌های باند حسن روحانی در مورد دیدار روسای جمهور آمریکا و روسیه مطالب ضد و نقیض نوشته‌اند:
آفتاب یزد: پوتین و ترامپ در مورد تهران چه گفتند
ابتکار: چهار ساعت سرنوشت‌ساز میان تزار و کابوی
اعتماد: و حالا توپ در زمین ترامپ
اقتصادی ملی: تغییر در ماهیت چالشهای پیش روی آمریکا و روسیه در جهان؛ تعامل یا تقابل
ایران: دفاع پوتین از برجام در دیدار با ترامپ
جمهوری اسلامی: ترامپ در دیدار با پوتین هم رجز خوانی کرد
قانون: چرخش روسی آمریکا
مردم‌سالاری: تغییر در روابط کرملین با کاخ سفید
روزنامه‌های همسو با باند روحانی نگرانیهای نظام در خصوص امکان سازش روسیه با آمریکا علیه منافع رژیم را با بیانهای مختلف بروز داده‌اند:
ابتکار: همه موارد اختلاف میان قدرتهای شرق و غرب از یک هم‌پوشانی برخورداراست. از همین رو ناظران پیش‌بینی می‌کنند که ممکن است دیدار هلسینکی به یک معامله تهاتری بیانجامد. برای مثال در این معامله، ممکن است ترامپ در یک عقب‌گرد شوک‌آور الحاق شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه را به‌رسمیت بشناسد و در مقابل، روسیه نیز به مطالبات استراتژیک آمریکا در خاورمیانه پاسخ مثبت دهد. این وضع همانی است که موجب نگرانی ناظران، اعم از دولتها و حتی اعضای کنگره آمریکا‌ست.
ایران اما از منظر موقعیت حساس خود به ماهیت و نتایج گفتگوهای هلسینکی چشم دوخته است... بی‌تردید موضوع ایران یکی از اصلی‌ترین دستورهای کار این دیدار است... در واقع ترامپ و دولتش در تاثیر‌پذیری از لابی سه‌گانه اکنون اولویت راهبردی خود را مقابله با ایران قرار داده‌اند. بنابراین دستیابی به نتیجه در این‌باره، می‌تواند بزرگترین دستاورد او نه تنها در میان رقیبان آمریکایی، بلکه اروپاییان باشد. از همین رو کسب حمایت مسکو درباره مذاکرات آمریکا ـ کره شمالی، بستر توافق‌ها درباره محدود کردن نقش منطقه‌یی ایران را در چارچوب معامله تهاتری فراهم می‌کند.
آیا روسیه و شخص پوتین مطابق با سلیقه ترامپ در این معامله تهاتری عمل خواهد کرد؟ پاسخ به این پرسش نیازمند پرهیز از انتظارات ایده‌آلیستی از روابط تهران و مسکو باید باشد. خوب یا بد، لازم است به این مهم توجه کرد که گسترش روابط ایران و روسیه هرگز به‌معنای وجود یک رابطه استراتژیک نبوده و نیست.
روابط جاری تهران و مسکو در چارچوب رابطه تاکتیکی و آن هم بیشتر در حوزه امنیتی محدود بوده است. این در حالی است که مسکو به موازات و یا حتی بیشتر، روابط رو به گسترش با دولتهای لابی‌گر علیه ایران دارد.
شرق: چه خواهد شد؟
تردیدی نیست که ایران یکی از موضوعات مذاکراتی میان سران آمریکا و روسیه باشد و به همین دلیل دیدار ترامپ و پوتین در هلسینکی با دقت فراوان از سوی ایرانیان پیگیری می‌شود و سؤالاتی مطرح است:
۱-آیا آمریکا و روسیه بر سر ایران توافق خواهند کرد؟
۲- آیا روسیه آن‌گونه که جریانهای بدبین معتقدند، ایران را به آمریکا خواهد فروخت؟
۳-آیا روسیه آن‌گونه که جریانهای خوش‌بین معتقدند، ایران را در برابر آمریکا تنها نخواهد گذاشت؟
پاسخ به هر یک از این سؤالات، حداقل تا زمان افشای متن مذاکرات ترامپ و پوتین، تقریباً امکان‌ناپذیر است... هر دو کشور به یکدیگر برای پیشبرد اهداف جهانی خویش نیاز دارند. روس‌ها چشم‌انتظار کاهش تحریم‌های غرب و کسب سهم از مدیریت جهانی هستند در حالی‌که آمریکایی‌ها – یا حداقل آمریکایی‌ها - حل برخی از مشکلات جهانی از جمله مهار دو قدرت نوظهور چین و اتحادیه اروپا را بدون کمک روس‌ها امکان‌پذیر نمی‌دانند. از این‌رو، چه‌بسا حتی ترامپ و پوتین بر سر ایران نیز به توافقاتی هم‌چون ضرورت حفظ موازنه نظامی میان تهران– ریاض، حمایت از اسراییل در برابر ایران یا مهار آنچه آمریکایی‌ها رفتارهای بی‌ثبات‌کننده ایران می‌خوانند، برسند...
شرق: مسأله ایران در هلسینکی
فریدون مجلسی
در مذاکره دو اَبَرقدرت، تمایلات ایران یا رقبای آن در باب مطرح‌شدن یا نشدن مسأله ایران هر چه باشد، آنها که برای امور مهمی در زمینه امنیت منطقه گردهم آمده‌اند، در این باب مذاکره خواهند کرد؛ به‌ویژه آن که درباره امنیت اسراییل میان آمریکا و روسیه توافق قدیمی وجود دارد. در این مذاکرات قطعاً موضوع اوکراین و پیوستن کریمه به روسیه نیز مطرح می‌شود. روسیه مایل است پیوستن آن سرزمین روسی را به خاک خود قطعیت ببخشد و از قید تحریم‌های غربی نیز آزاد شود و همچنین خواهان ادامه بهره‌مندی از پایگاه دریایی‌اش در لاذقیه سوریه در دریای مدیترانه است. غرب هم به احتمال زیاد برای قبول تمنّیات روسیه و رسمیت‌دادن به آن بهایی می‌خواهد. به‌نظر می‌رسد این بها رفع تهدید موجودیت اسراییل و رنگ غیرنظامی یا غیرتهدیدآمیز دادن به حضور ایران در سوریه خواهد بود. این‌که آنها چه تصمیمی را با توجه به چه امکاناتی بگیرند، یک مسأله و این‌که جمهوری اسلامی تا چه اندازه و به چه بهایی پذیرای امیال آنان باشد، مسأله دیگری است.
نباید فراموش کرد که در شرایطی حاد به سر می‌بریم. سران نظامی غرب در دیدار ناتو درباره مسأله موشکی ایران اتفاق‌نظر داشتند، روس‌ها نیز متحد اسراییل و خواهان رفع مسأله هستند. میان روسیه و آمریکا اختلافات و تنشهای دیگری هم وجود دارد؛ اما برای روسیه فیصله‌دادن مسأله اوکراین مسأله اصلی است. ایران می‌تواند مانند گذشته ضمن ادامه حمایت از حقوق و مواضع فلسطینی‌ها در شرایط اعتدالی‌تر و غیرتهدیدآمیز و با التزام به قوانین بین‌المللی پیش از هر گونه عملکرد یا فشار بیشتر که راهبرد را مشکل می‌کند، با تضمین حداکثر منافع ملی در باب مسیر نفت و گاز و همکاریهای اقتصادی و بازرگانی منطقه‌ای، بدون مصالحه دوجانبه اما در شرایطی غیرمخاصمه‌‌آمیز فیصله‌ای به شرایط اجرایی برجام بدهد.
روزنامه‌های باند روحانی در میان ابراز نگرانیها از پیآمد مذاکرات هلسینکی فرصت را برای طرح شکست سفر ولایتی به مسکو و دیدارش با پوتین مغتنم شمرده‌اند:
شرق: بازی پوتین با کارت ایران
جاوید قربان‌اوغلی- دیپلمات ارشد
بر اساس گمانه‌زنی‌های محافل سیاسی «بحران سوریه» در مرکز ثقل مذاکرات ترامپ و پوتین قرار دارد. رئیس‌جمهور آمریکا که در سفر اروپایی به‌سر می‌برد، در حاشیه نشست ناتو اعلام کرد که انتظار زیادی از این ملاقات نداشته و می‌خواهد با پرزیدنت پوتین درباره سوریه گفتگو کند. جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، نیز به‌تازگی گفته است که مسأله استراتژیک آمریکا در سوریه حضور نظامی ایران در این کشور است و بودن و نبودن اسد در قدرت موضوع اصلی واشنگتن نیست. در کنار این موضوع و احتمالاً آینده خاورمیانه در پرتو تحولات پسابهار عربی، خروج آمریکا از برجام، اعمال تحریم‌های سنگین اقتصادی علیه کشور مان و به‌ویژه محرومیت کامل ایران از صادرات نفت با وجود مخالفت صریح روسیه با رویکرد ترامپ علیه ایران در زمره موضوعاتی است که در مذاکرات سران روسیه و آمریکا قرار داشته و درباره آن به رایزنی پرداخته‌اند.
به نظر می‌رسد برخلاف ایران، روسیه خط قرمز مشخصی در سوریه ندارد و پوتین از همه اهرم‌ها و بازیگران مطرح به‌نحو کاملاًً هوشمندانه‌ای در راستای اهداف روسیه بهره می‌برد.
طرفه آن که خبر سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیارد‌دلاری روسیه در صنایع نفت و گاز ایران که پس از ملاقات ولایتی با پوتین از سوی مقام ایرانی مطرح شده بود، بلافاصله با واکنش مقامهای روسیه روبه‌رو شد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه، در پاسخ به سؤالات خبرنگاران در این‌باره گفت: «نمی‌توان چنین چیزی را تأیید کرد». این خبر تا این حد نمانده و در ادامه به‌گفته وزیر انرژی آن کشور به برنامه «نفت در مقابل کالا» تنزل یافت. برخلاف خوش‌بینی‌های برخی از مقامات مسئول سابق و لاحق، روس‌ها از سابقه چندان روشنی در رویکردشان درباره ایران برخوردار نیستند.
باید توجه داشت رفتار روسیه در قبال ایران نیز تابعی از منافع مسکو در عرصه بین‌المللی است. در این راستا برای پوتین، بشار اسد و حتی تمامیت ارضی سوریه خط قرمز نیست و روابط با ایران نیز هیچ تقدمی بر روابط مسکو با اسراییل ندارد؛ مگر این‌که با قرار گرفتن ایران در کنار روسیه یک برگ حائزاهمیت به برگ‌های بازی پوتین در چانه‌زنی و امتیاز‌گیری از غرب در موضوعاتی مانند اوکراین و شبه‌جزیره کریمه افزوده خواهد شد. ضمن این‌که نگرانی از قرار گرفتن ایران در جبهه روسیه ممکن است اتحاد گسسته اروپا با آمریکا در موضوع ایران و برجام را مجدداً ترمیم کرده و کشورهای دو سوی آتلانتیک را در دفع خطر «روسیه + ایران» به هم نزدیک کند.
در شرایط کنونی نیز با استفاده از مزیت‌های استراتژیک کشور، دستاوردهای منطقه‌یی و ظرفیت عظیم دیپلوماسی می‌توان تهدیدات ترامپ و نتانیاهو را پشت سر گذاشت. در حالی‌که هر یک از این برگ‌های برنده به‌تنهایی برای برهم‌زدن اتحاد‌های نامیمون کافی است، نباید آنها را به رایگان در اختیار مسکو قرار داد تا پوتین از جانب ایران با ترامپ به مذاکره بنشیند و درباره آینده حضور ایران در سوریه به رایزنی بپردازد.
جهان صنعت: روس‌ها تعبیر خودشان را از مذاکرات دارند
سفر علی‌اکبر ولایتی مشاور امور بین‌الملل رهبر انقلاب اسلامی به‌عنوان فرستاده ویژه‌ایران به مسکو با ابهامات زیادی روبه‌رو بود. با وجود آن که مقامات کشور مان اعلام کرده بودند ولایتی با پیام مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور و برای حفظ برجام به این سفر رفته است اما حضور همزمان او و نخست‌وزیر اسراییل در مسکو و سخنانش پس از دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه درباره آمادگی مقامات این کشور برای سرمایه‌گذاری تا سقف ۵۰میلیارد دلار در بخش نفت و گاز این ابهامات را افزایش داد چرا که روس‌ها این خبر را تأیید نکردند. مهم‌ترین سؤالی که در افکار عمومی شکل گرفت این بود؛ چرا خبری که ولایتی از جلسه دیدار خود با پوتین مطرح کرده از سوی مقامات کاخ کرملین تأیید نشده است؟ آیا عدم تأیید محتوای مذاکرات از جانب روس‌ها به‌معنای درک یکطرفه این محتوا بوده است؟ اگر نتایج این گفت و گوها که پشت درهای بسته برگزار شد قابل انتشار نبود چرا طرف ایرانی آن را در رسانه‌ها انعکاس داده است؟ سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری با اصحاب رسانه در پاسخ به این سؤال «جهان‌صنعت» گفت: «فکر نمی‌کنم محتوای مذاکرات منتشر شده باشد. مذاکرات آقای ولایتی با پوتین و دیگر مقامات روس دو ساعت بوده است. آنچه از این دیدار در رسانه‌ها مطرح شد صورت و محتوای دو ساعت مذاکرات نیست. آنچه من درباره این ملاقات شنیدم این است که درباره طیف وسیعی از مسایل بین‌المللی و منطقه‌یی صحبت شده است و مسأله‌یی که در رسانه‌ها عنوان شد موضوع سرمایه‌گذاری و همکاریهای نفتی میان دو کشور بود که به هر حال طرفین تعابیر خودشان را به دلایل خاصی که در عرصه سیاست خارجی دنبال می‌کنند، مطرح کردند.»
روزنامه‌های باند خامنهای در مورد اهمیت سفر ولایتی به مسکو هم‌چنان ادعاهای خود را تکرار می‌کنند:
کیهان: یک سفر با چند گام بلند (یادداشت روز)
تحلیلگران برجسته بین‌المللی، سفر دکتر علی‌اکبر ولایتی به مسکو را «راهبردی» و دارای اهمیت تاریخی ارزیابی کردند.
سفر «فرستاده ویژه» رهبر معظم انقلاب اسلامی به مسکو بعد از شکست مذاکرات دوماهه ایران و اروپا بیانگر آن است که برخلاف تصور پیشین اروپایی‌ها، ایران نه تنها در بن‌بست قرار ندارد بلکه گزینه‌یی مهم‌تر از اروپا نیز در دسترس دارد.
برخلاف آنچه در بعضی از رسانه‌های خارجی به‌طور حساب‌شده و در بسیاری از رسانه‌های داخلی به‌طور عمدی یا سهوی منعکس شد، سفر دکتر ولایتی به مسکو به‌عنوان «نماینده عالی» رهبر معظم انقلاب و حامل پیام رئیس‌جمهور روی موضوع اقتصاد و توافقات بزرگ اقتصادی تمرکز داشت و به نقطه‌های درخشانی هم رسید. اما از آنجا که در طول سال‌های اخیر شاه‌کلید تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ایران «اعمال فشار شدید اقتصادی» به توده مردم و ناامید کردن آنان از بهبود اوضاع کشور بود، تلاش شد تا وانمود شود هدف سفر دکتر ولایتی حل و فصل اختلافات روسیه با ایران در خصوص ادامه حضور نظامی ایران در سوریه بوده است
البته ایران و روسیه هر دو بر تداوم حضور نظامی یکدیگر در سوریه تا زمانی که ریشه‌های بحران امنیتی سوریه کاملاًً خشک نشده است، تأکید دارند و این حضور مورد تأیید دولت سوریه نیز می‌باشد و از نظر بشار اسد این نیاز لااقل ۱۰سال به درازا می‌کشد.
ابعاد اقتصادی سفر به‌خصوص در حوزه انرژی و ساخت نیروگاهها و راههای برقی و خطوط ترانزیت خیلی برجسته بود. روسیه در این دیدار متعهد شد که تا سقف ۵۰میلیارد دلار در حوزه نفت و گاز ایران به میدان آورده و به سرمایه‌گذاری عظیم در این حوزه و به‌خصوص در تأسیس نیروگاههای بزرگ و کوچک جدید در طول سواحل شمالی خلیج‌فارس و دریای عمان بپردازد. اگر این توافقات اجرایی شوند در واقع می‌توان گفت اقتصاد ایران یک جهش بزرگ و افزایش درآمد در یک دوره کوتاه پیدا می‌کند این جهش می‌تواند درآمد ارزی ما را تا دو برابر در یک دوره کوتاه افزایش دهد.
سرمایه‌گذاری روسیه در حوزه ساخت نیروگاههای جدید به‌خصوص ساخت دهها نیروگاه کوچک ۳۵مگاواتی در حاشیه سواحل جنوبی ایران می‌تواند اشتغال عظیمی در پی بیاورد چرا که احداث هر نیروگاه می‌تواند حجم عظیمی از «آب شیرین» را وارد چرخه کشاورزی مناطق کمتر برخوردار جنوب کند و به اشتغال صدها هزار جوان بیکار در این مناطق محروم بیانجامد. علاوه بر آن تقویت خطوط انتقال برق از ایران به کشورهای آسیای میانه و ایجاد خط ترانزیت ایران با حوزه اوراسیا- شامل روسیه، روسیه سفید، قزاقستان، آذربایجان، گرجستان و ارمنستان - می‌تواند یک موقعیت بی‌بدیل را در اختیار ایران قرار داده و قفل‌های روابط خارجی و ترانزیت ایران را که فعلاً به دو- سه کشور محدود است، بشکند.
۵- یکی از جنبه‌های مهم سفر ولایتی، کاهش سیطره دلار و یورو در مراودات اقتصادی ایران بود اگر مصوبات این سفر اجرایی شود که به‌نظر می‌آید دو کشور در اجرای آنها تردید ندارند، ایران می‌تواند روی بازاری به وسعت ۱۲۰تا ۱۵۰میلیارد دلار در سال حساب کند و کالاهای خود را با «روبل» و کالاهای مورد نیاز خود را با «ریال» و... وارد کند. امتداد این خط- یعنی نگاه به شرق- انعقاد قراردادهای مشابه با چین و هند و وارد شدن ریال ایرانی در حوزه یوان و روپیه است.
در روزنامه‌های باند روحانی و همسو با او سیاستهای باند رقیب در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی به چالش کشیده شده:
آرمان: دود آتش مخالفان به چشم که نمی‌رود؟ دلواپسان بی‌اعتنا به به حمایت رهبری از رئیس جمهور
آفتاب یزد: خامنهای در دیدار با دست‌اندرکاران حج امسال: سیاست شیطانی آمریکا درباره فلسطین هرگز محقق نخواهد شد
اذعان به فساد مالی و رانت‌خواری موضوع مشترک روزنامه‌های هر دو باند حاکم است هر یک دیگری را مسبب اعلام کرده و بعضاً هر دو دولت روحانی را عامل رانت و فساد معرفی کرده‌اند:
آفتاب یزد: رئیس قوه قضاییه: بازجویی برخی مسئولان در پرونده واردات خودرو
اقتصاد پویا: ردپای ویژه خواری و دلالی در نظام ارزی
اقتصاد پویا: خوش چهره: مدیریت غلط ریشه اصلی مشکلات کشور است نه نقدینگی
اقتصاد پویا: رئیس اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان طلا و جواهر: بانک مرکزی باعث پیش فروش ۷۰تن سکه شد
جهان صنعت: هشدار کنفدراسیون صادرات نسبت به افزایش رانت در بازار؛ دلار فروشی وزارت صنعت
جهان صنعت: روزگار سیاه تولید
سیاست روز: تیم اقتصادی دولت جسور نیست – نه تنها اشتغال زایی نشده بلکه از میزان اشتغال هم کم شده است
برخی روزنامه‌های حکومتی در نقش سوپاپ اطمینان ظاهر شده و لاعلاج به ابعادی دست بازی مهره‌های حکومتی در غارت مردم اذعان کرده‌اند:
جوان: ارز خواران و رانت خواران الفرار! یک منبع آگاه: عده‌یی از متخلفان تجاری و مالی با تغییر نام و تهیه گواهی پزشکی معالجه در خارج به فکر خروج از کشور هستند...
امروز برای همه کشور فاش شده است که عده‌یی از فعالان اقتصادی سود‌های نامشروعی را از ارزش افزوده‌های اقتصاد ایران اسلامی به‌دست می‌آورند، نمونه‌اش تخصیص دهها میلیارد دلار ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی به واردکنندگان بود که تخلفات متعددی در این رابطه ایجاد شده است که رانت اتفاق افتاده بالغ بر ۳۰تا ۵۰هزار میلیارد تومان است
اذعان به شکست سفر ولایتی به مسکو به‌رغم ادعای پیروزی این سفر توسط کیهان خامنهای، در روزنامه‌های باند حسن روحانی ادامه دارد. یک نمونه را می‌خوانیم:
جهان صنعت: سفر ولایتی مشاور امور بین‌الملل رهبر انقلاب اسلامی به‌عنوان فرستاده ویژه‌ایران به مسکو با ابهامات زیادی روبه‌رو بود. سخنانش پس از دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه درباره آمادگی مقامات این کشور برای سرمایه‌گذاری تا سقف ۵۰میلیارد دلار در بخش نفت و گاز این ابهامات را افزایش داد چرا که روس‌ها این خبر را تأیید نکردند. مهم‌ترین سؤالی که در افکار عمومی شکل گرفت این بود؛ چرا خبری که ولایتی از جلسه دیدار خود با پوتین مطرح کرده از سوی مقامات کاخ کرملین تأیید نشده است؟
