منبع : راديو آلمان ۳/۱۲/۹۵
رادیو آلمان :رابطه ايران و تركيه در گرو مذاكره مستقيم با آمريكاست
چرخش تركيه به سمت رقباي منطقه‌اي
ايران, جمهوري اسلامي را با انزوايي بي‌سابقه روبرو كرده است. سفير پيشين ايران در
جمهوري آذربايجان مي‌گويد براي خروج از انزوا بايد با آمريكا وارد مذاكره مستقيم
شد. با ورود دونالد ترامپ به
كاخ سفيد, "فصل تازه‌اي" از مناسبات تركيه با ايالات متحده آمريكا آغاز
شده است. اين را بينالي ييلدريم, نخست وزير تركيه روز دوشنبه (۲ اسفند/۲۰ فوريه)
گفت؛ يك روز پس از آن كه مولود چاووش‌اوغلو, وزير خارجه تركيه در كنفرانس مونيخ
ايران را به "مداخله‌گري" و"ترويج فرقه‌گرايي" در منطقه متهم
كرد.روابط ميان تركيه و آمريكا كه در اواخر دوره باراك اوباما به سردي گراييده
بود, اكنون ظاهرا وارد ماه عسلي گرم شده است و تركيه بار ديگر جايگاه خود به عنوان
يكي از مهم‌ترين اعضاي ناتو در خاورميانه را به رخ همسايگانش مي‌كشد: سوريه, عراق,
ايران.سه كشوري كه هيچ‌كدام همسايگاني "عادي" نيستند. وضع ايران در اين
ميان اما با دو كشور ديگر به كلي متفاوت است. ايران رقيبي جدي و در عين حال و شريك
تجاري مهمي براي تركيه است.ايران مي‌گويد انتظار چرخشي ۱۸۰ درجه‌اي و مواضعي
چنين خصمانه از سوي تركيه را نداشته است, آن‌هم به‌رغم حمايت بي چون و چرايي كه
پس از كودتاي نافرجام در اين كشور از آن كرد. به اين "حمايت" مي‌توان
مناسبات اقتصادي گسترده دو كشور را نيزافزود كه با همه تنش‌ها يك روز هم قطع نشده است.به
موازات بالا گرفتن تنش‌هاي لفظي ميان دو كشور, محمدابراهيم طاهريان فرد, سفير
جمهوري اسلامي ايران در آنكارا از تلاش براي افزايش حجم مبادلات بانكي و
اقتصادي با تركيه سخن گفته و به يك ميليون و ششصدهزار گردشگر ايراني كه سالانه به
تركيه مي‌روند اشاره كرده است. اين درحالي است كه روابط در سطح سفارتخانه‌هاي دو
كشور تحت تاثير مواضع اخير رجب طيب اردوغان در سفر اخيرش به سه كشور عرب منطقه و
حرف‌هاي مولود چاووش اوغلوست.
تفاوت تنش‌هاي امروز و ديروز ميان
تركيه و ايران
رئيس جمهوري تركيه در جريان سفر به
عربستان به صراحت گفته بود: «ما نمي‌خواهيم شاهد تجزيه سوريه باشيم. اما شما مي‌دانيد
كساني هستند كه هم در سوريه و هم در عراق به دنبال استفاده از شكاف‌هاي فرقه‌اي
هستند. »
سخناني كه باعث شد زخمي كهنه سر
باز كند كه عمق آن با "عمق نفوذ منطقه‌اي ايران" در سوريه, لبنان, عراق
و يمن نسبت مستقيم دارد.البته اين اولين بار نيست كه مناسبات ايران و تركيه به
سردي مي‌گرايد. تنور خصومت ميان دو كشور سال‌هاست كه در حال سرد و گرم شدن
است.چهار سال پيش زماني كه رجب‌طيب اردوغان هنوز نخست وزير تركيه بود در سخناني
تند ايران را به "عدم صداقت" متهم كرد و گفت بود كه اين كشور "در
حال از دست دادن وجهه بين‌المللي‌اش است". اين واكنشي بود كه تركيه در سال
۱۳۹۱ و در واكنش به مخالفت هيات مذاكره كننده دولت محمود احمدي‌نژاد براي برگزاري
مذاكرات هسته‌اي نشان داد.اما وضعيت امروز ايران بسيار دشوارتر است و اين را رهبري
ايران نيز به خوبي مي‌داند. ميان آن دوره و وضعيت كنوني يك تفاوت اساسي رخ داده
است. اكنون ديگر نه باراك اوباما رئيس جمهور و نه جان كري وزير خارجه ايالات
متحده آمريكاست.به همين دليل نيز دشوار بتوان باور كرد كه با آمدن دونالد
ترامپ, ايران انتظار چرخشي آشكار از سوي تركيه و نزديكي هرچه بيشتر آن به عربستان
سعودي و اسرائيل را نداشته است. اما به‌رغم آگاهي مقام‌هاي سياسي ايران به اين
چرخش, آيا ايران نسخه‌اي براي كاستن از تنش دارد؟ آيا اين كشور جز انتقاد از مواضع
تركيه, دست به اقدام ديگري هم مي‌تواند بزند؟
كارشناسان ايراني چه مي‌گويند؟
ايران, تركيه و عربستان سعودي,
درگير تنش‌هاي سياسي و مشكلات اقتصادي‌اند. ايران توانسته با كمك روسيه از سقوط
بشار اسد جلوگيري كند, نفوذي قوي در عراق دارد و از اين تصور هم بدش نمي‌آيد كه
نفوذش در يمن از آنچه واقعا هست, بيشتر تخمين زده شود. با اين همه وضع اقتصادي
جمهوري اسلامي نسبت به رقبايش وخيم‌تر و جبهه‌اي كه در مقابل آن متحد شده است, قوي‌تر
است.آمريكا به صراحت مي‌گويد مادام كه ايران رويه
خود را تغيير نداده, آن را زير فشارهاي اقتصادي و سياسي بيشتري خواهد گذارد. تركيه
هم‌زمان با فاصله گرفتن از ايران دست به تلاش‌هايي براي بهبود مناسبات با عراق زده
است. گو اين‌كه اين نزديكي شكننده است و به منافع نه چندان همگن اين كشور با
دولت مركزي عراق و كردهاي آن گره خورده است.در سوريه نيز تركيه به دنبال ايجاد يك
منطقه "امن" در شمال سوريه است و اميدوار است كه با حمايت آمريكا بتواند
به هدف خود برسد."آفتاب يزد" روز سه‌شنبه (۲۱ فوريه/۳ اسفند) با دو
كارشناس مسائل تركيه درباره "چرايي مواضع ضدايراني تركيه" گفت‌وگو كرده
و پرسيده كه علت تغيير مسير تركيه چيست؟ سيامك كاكايي, يكي از اين كارشناسان مي‌گويد:
«رابطه ايران و تركيه رابطه پايداري است و در زمينه اقتصادي نيز دو كشور همواره
رابطه بسيار خوبي با يكديگر داشته‌اند. اما هجمه اخير تركيه نشان مي‌دهد تركيه در
حال تعريف وجوه جديدي از اهداف بين‌المللي خود است كه اين كشور را در مقابل ايران
قرار مي‌دهد. به نظر مي‌رسد ديدارهاي اخير اردوغان از كشورهاي خليج‌فارس به
معناي يك جبهه‌بندي نوين عليه ايران است. » او سياست فعلي
تركيه را ناشي از نگراني اين كشور نسبت به قدرت گرفتن ايران در خاورميانه مي‌داند
و معتقد است كه تركيه بر ميزان تحركات خود در عراق و سوريه افزوده است و مقابله
اين كشور با ايران به دليل ورود تركيه به يك موضع چالشي در منطقه است.امير احمدي
كارشناس ديگري است كه يكي از دلايل چرخش سياست تركيه و نزديكي اين كشور به عربستان
را ناشي از مواضع ضد ايراني ترامپ مي‌داند. او معتقد است كه اين كشورها قصد دارند
از فرصت به دست آمده استفاده كنند. اين كارشناس نيز به تلاش تركيه براي ايجاد يك
منطقه حائل در شمال سوريه اشاره مي‌كند.
ولي او به يك نكته ديگر نيز توجه
مي‌دهد و مي‌گويد: «با نزديكي ايام انتخابات در ايران, تضعيف دولت روحاني چه در
بحث برجام و چه در بحث ساير مسائل, خيلي جدي‌تر مطرح مي‌شود و همين حمله‌هاي داخلي
به دولت باعث شده, دولت‌هاي خارجي با شدت بيشتري عليه ايران صحبت كنند. به هر حال
مسائل بسياري در حوزه بين‌الملل وجود دارد كه ما نتوانستيم از عهده آن بربياييم و
وقتي كه رسانه‌ها, در احزاب و بين شخصيت‌ها‌ي داخل كشور, عزم تضعيف دولت را دارند
اين موضوع باعث مي‌شود تا دولت‌هاي خارجي تصور كنند در كشور مشكلاتي وجود دارد و
از همين رو كشورهايي مثل تركيه شمشيرشان را عليه ايران از رو مي‌كشند و يا راحت‌تر
عليه ايران اعلام جبهه ميكنند. »
تكليف ايران با "شمشيرهاي از
رو بسته شده" چيست ؟ جناح تندرو حكومت ايران پاسخ خود را دارد؛
بر واكنش متقابل, آزمايش‌هاي موشكي بيشتر و كوتاه نيامدن پافشاري مي‌كند. اين كه
اين جناح تا كجا روي چنين سياستي بايستاد جاي سوال است. اما نظرهاي ديگري هم
در اين ميان شنيده ميشوند. افشار سليماني, سفير پيشين ايران در جمهوري آذربايجان
در گفتگو با "رويداد۲۴" از عدم مذاكره مستقيم با آمريكا انتقاد مي‌كند و
مي‌گويد: «تا به امروز چندين بار به همين دليل آسيب ديده ايم, زيرا از روي اجبار و
بحث رويكردها با وجود آنكه ديگر كشورها مستقيم با آمريكا وارد مذاكره ميشوند, تمام
تخم‌مرغ‌ها را در سبد روسيه چيده ايم و در كنار آن با كشورهايي كه مشكل آفرين و
غيرقابل اعتماد هستند, مماشات به خرج دادهايم. »
سفير سابق ايران معتقد است كه
"دوست و دشمن ثابت نيست" , بلكه اين "منافع ملي هر كشوري است كه
ثابت است". به همين دليل نيز كشورهايي مانند تركيه براساس منافع خود قدم بر
ميدارند و براي دستيابي به اهدافشان در ميان كشورهاي دنيا يارگيري ميكنند.او بر
اين نظر است كه ايران چا ره اي جز باز گذاشتن درها به روي تمام كشورها ندارد و
نميتواند تا ابد با فلان كشور در قطع رابطه و با فلان كشور دوست و برادر باشد.
اسدالله اطهري نيز در روزنامه
اعتماد نوشته است: «كشورهايي همچون تركيه و عربستان و همچنين رژيم صهونيستي درصدد
پيدا كردن بهانه‌اي از ايران و از كاه, كوه ساختن هستند و به همين خاطر ما نيز
نبايد بهانه‌اي به دست آن‌ها بدهيم تا توجهات به سمت ايران جلب بشود. از سويي,
ضروري است دستگاه ديپلماسي بيش از پيش گفت‌وگوهاي خود را با كشوري همچون تركيه
افزايش دهد. بي‌ترديد اين گفت‌وگوها مي‌تواند ثمربخش باشد و مانع از تندروي ترك‌ها
عليه ايران بشود. »
