اینترنت ملی، هزینه های میلیاردی و سرانجام آن

بحث “اینترنت ملی” در ایران از اواسط دهه ۸۰ خورشیدی، پس از روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد آغاز شد. سال ۱۳۸۷ وزارت ارتباطات طرحی را درباره این پروژه به نام “شبکه ملی اینترنت ” تهیه کرد و کار روی این  شبکه آغاز شد.هر چند دولت بعدا تصمیم گرفت نام طرح را از اینترنت ملی به شبکه ملی اطلاعات تغییر بدهد، اما بسیاری آن را به نام قدیمش می‌شناسند.

بنا به گزارش ایران سایبر،یک استاد دانشگاه گفته است اینترنت مین آماده انفجار اساینترنت ملی لفظی است که برای ارائه خدمات این پروژه اغلب به کار برده می‌شود اما مسولان این امر  ارتباطات معتقد هستند که به کار بردن این لفظ درست نیست و باید از شبکه ملی اطلاعات به جای آن استفاده شود زیرا بسیاری از فعالیت‌ها را بدون نیاز به بستر اینترنت می‌توان انجام داد که یکی از این موارد آموزش‌های الکترونیکی است. از ادعاهایی که دست اندرکاران اینترنت ملی بکار میبرند این میباشد که : “برای راه‌اندازی این شبکه ملی و برای این که دیگر نیازی نباشد که برای یافتن یک سایت داخلی، دور جهان را طی کنیم، باید هرچه زودتر زیرساخت‌های لازم اجرای این پروژه را فراهم کنیم ولی باید به یاد داشت که بسترهای زیر ساختی به سرمایه‌گذاری و هزینه کرد نیاز دارد که هنوز از میزان این هزینه‌کرد آمار و ارقام مشخص و دقیقی در دست نیست و این شبکه به گونه‌ای طراحی شده که مستقل از شبکه جهانی اینترنت است و می‌تواند خدماتی مشابه اینترنت برای سایت‌های داخلی و شبکه‌های شرکت‌ها و سازمان‌ها فراهم کند”

درباره مزایای چنین شبکه‌ای هم با تکیه بر صحبت‌های وزیر سابق ارتباطات  می‌شود گفت که محور بحث سیستم‌های مخابراتی کشور بر پایه IP و ارائه کلیه اطلاعات برروی بستر IP است. یعنی دیتا، صوت و ویدئو را برروی شبکه و هم‌زمان با هم داشته باشیم و درواقع همه این‌ها به عنوان پیش فاز محسوب می‌شود که البته موافقان و مخالفانی دارد و بحث‌های امنیتی نیز در این رابطه مطرح است. همین عامل باعث شده ناظران هشدار بدهند که دولت ممکن است در مواقع حساس، مانند روزهای ناآرامی پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸، تصمیم بگیرد اینترنت را قطع کند؛ بدون آن‌که نگران صدمه خوردن کار بانک‌ها، ارگان‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی باشد. در این صورت، کاربران تنها به سایت‌هایی دسترسی خواهند داشت که به شبکه داخلی متصل باشند و دیگر ابزارهای عبور از فیلترینگ هم نمی‌توانند امکان دسترسی به محتوا و سرویس‌های بین‌المللی را فراهم کنند.

شبکه ملی اطلاعات ایران به دلیل استفاده از آدرس‌های آی‌پی مختص شبکه‌های داخلی، عملاً نه بخشی از اینترنت، بلکه یک اینترانت است. کالین اندرسون پژوهشگری آمریکایی است که پس از تحقیقاتش روی این شبکه، نقشه‌ای از آن تهیه کرده است. او نتایج پژوهش‌هایش را در گزارشی با عنوان “اینترنت پنهان ایران” منتشر کرده است. آقای اندرسون می‌گوید طراحی اینترنت ملی ایران “خلاف استانداردها و روش‌های معمول” است و همین باعث می‌شود که دستگاه‌هایی که به این شبکه متصلند، از خارج از کشور قابل دسترسی نباشند. چیزی که این شبکه را از خارج کشور غیر قابل دسترسی و نامرئی می‌کند.

استکالین اندرسون  میگوید : این‌که جدا کردن شبکه خانگی و مردم عادی از اینترنت، امنیت ملی ایران را بالا می‌برد، وعده‌ای توخالی است. اینترانت، شبکه‌ای است داخلی که دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌ها ایجاد می‌کنند تا سرویس‌های مشخصی را در اختیار کاربرانشان بگذارند. برای نمونه خبرنامه داخلی یک سازمان یا سیستم انتخاب واحد یک دانشگاه می‌تواند به صورت یک سایت روی اینترانت آن سازمان و دانشگاه قرار گرفته باشد؛ سایتی که خارج از آن سازمان یا دانشگاه قابل دسترسی نیست.

به گفته آقای اندرسون “مثلاً سال ۲۰۱۰ دولت ایران سایت مرکز ملی آمار را روی این شبکه خصوصی قرار داد که باعث می‌شد فقط ایرانی‌ها بتوانند وارد آن شوند و کسانی که خارج از کشور بودند یا از فیلترشکن استفاده می‌کردند، به آن دسترسی نداشتند.” ایران در سال‌های اخیر هدف حمله‌های سایبری متعددی مانند ویروس‌های استاکس‌نت، دوکو و فلیم قرار گرفته که برای جاسوسی و خرابکاری در تأسیسات هسته‌ای و زیربنایی ایران طراحی شده‌اند.همین است که دولت می‌گوید با ایجاد شبکه‌ای مستقل از اینترنت، امنیت ملی کشور بالا می‌رود.

اما کالین اندرسون می‌گوید: “این‌که جدا کردن شبکه خانگی و مردم عادی از اینترنت، امنیت ملی ایران را بالا می‌برد، وعده‌ای توخالی است.”او با اشاره به این‌که توانسته برای تحقیقاتش با کامپیوترهای روی این شبکه ارتباط برقرار کند، می‌گوید همین نشان می‌دهد هر کس دیگری در خارج از ایران هم می‌تواند به این شبکه متصل شود و “فقط پنج دقیقه کار را اضافه می‌کند.”

به گفته این پژوهشگر آمریکایی، تأسیسات زیربنایی از جمله نیروگاه‌های ایران به شبکه‌ای کاملاً مستقل و نامرتبط با اینترنت ملی متصل هستند.ناآرامی‌های پس از دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، برای نخستین بار قابلیت‌‌های اینترنت و فضای مجازی برای تأثیرگذاری در ایران را به نمایش گذاشت. از یک سو معترضان به نتیجه انتخابات، از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی‌شان برای کسب خبر و نیز سازماندهی استفاده کردند.از سوی دیگر در حالی که محدودیت‌های شدید دولتی، امکان اطلاع‌رسانی را از رسانه‌های مستقل داخلی و خبرنگاران خارجی گرفته بود، شهروند-خبرنگاران از اینترنت برای خبررسانی و انتشار تصاویر تجمع‌ها و برخوردهای خشن نیروهای امنیتی با معترضان استفاده کردند.نگاه به تاریخچه اینترنت ملی و صحبت‌هایی که از ابتدا پیرامون آن شکل گرفته تا امروز، ابهامات بیشتری را بوجود می‌آورد. اواخر سال ۱۳۸۴: براساس تصمیم هیئت دولت مقرر شد شبکه ملی اینترنت طی ۳ سال به بهره‌برداری برسد.
سال ۱۳۸۵: قرار شد اجرای پروژه اینترنت ملی به مرکز تحقیقات مخابرات ایران محول شود.
سال ۱۳۸۶: برنامه‌های عملیاتی راه اندازی و بهره‌برداری اینترنت ملی در سال‌های ۸۶ تا ۸۸ در هیئت وزیران تصویب شد.
سال ۱۳۸۷: طی صحبت‌های عبدالمجید ریاضی معاون وقت فن‌آوری اطلاعات وزارت ارتباطات، ۵۰ درصد زیرساخت‌های اینترنتی شبکه ملی اینترنت فراهم بوده است! پس با این تفاسیر ۵۰ درصد دیگر زیرساخت‌های لازم هم باید تا الآن تکمیل شده باشد زیرا قرار بوده که تا پایان سال ۸۹ این پروژه به اجرا گذاشته شود.
سال ۱۳۸۹: موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید «شبکه ملی اطلاعات» به صورت جدی‌تر مطرح شد؛ طوری که کلیات موضوع در ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه ذکر گردید.
سال ۱۳۸۹: همزمان با تغییر نام شبکه ملی اینترنت به شبکه ملی اطلاعات، تاریخ راه اندازی آن، برای پنج سال یعنی تا پایان برنامه پنجم تمدید شد.
۱۴ فروردین سال ۱۳۹۰ : رضا تقی پور در حاشیه نشست هم‌اندیشی و راهبردی طرح ملی خرید اعتباری (میزان) در مرکز همایش‌های بین المللی سازمان صدا و سیما،در پاسخ به خبر نگار اقتصادی فارس در خصوص شبکه اینترنت ملی گفت: “طبق برنامه ریزی زمان‌بندی شده چارچوب کلی این شبکه تعیین شده است و طراحی مفهومی آن نیز به پایان رسیده است.”وی ادامه داد: اجرای جزئی این شبکه نیز در شهریور ماه سال گذشته صورت گرفت همچنین در حال حاضر بسیاری از دستگاه‌های دولتی برای برقراری ارتباط بین دفاتر خود از اینترنت ملی استفاده می‌کنند و همچنین برخی از مدارس نیز از اینترنت ملی استفاده می‌کنند.رضا تقی پور می افزاید تاکنون به کاربران خانگی اینترنت ملی ارائه نمی‌شد و شاید به این دلیل برای مردم ملموس نبوده است اما از ابتدای شهریور امسال اینترنت ملی جایگزین شبکه اینترنت جهانی خواهد شد.وی در ادامه گفت، هم‌اکنون متقاضیان اینترنت ملی (اینترانت کشوری) می‌توانند برای اخذ این سرویس به مخابرات‌ استانی مراجعه نمایند.
سال ۱۳۹۴: در پنجمین سال پس از تغییر نام و آخرین سال برنامه پنجم نیز خبری از شبکه ملی اطلاعات نشد تاجایی که انتظاری رئیس سابق مرکز ملی فضای مجازی (متولی راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات) در نامه‌ای به رئیس جمهور خواستار تغییر متولی راه اندازی شبکه ملی اطلاعات شد.
۶ مرداد سال ۱۳۹۴: نصرالله جهانگرد معاون وزیر ارتباطات اعلام کرد شبکه ملی اطلاعات آماده بهره‌برداری است!
۲۶ مرداد ۱۳۹۴: عباس آسوشه معاون فنی مرکز ملی فضای مجازی گفت با چیزی که شبکه ملی اطلاعات نام دارد، خیلی فاصله داریم.
۹ شهریور سال ۱۳۹۴: واعظی وزیر ارتباطات اذعان کرد ۷۰ درصد شبکه ملی اطلاعات آماده است.
۱۸ بهمن ماه سال ۱۳۹۵ :   افتتاح فاز ۳ شبکه ملی اطلاعات تا پایان دولت یازدهم
۲۰ بهمن ماه سال ۱۳۹۵ : به گزارش شبکه خبری ICTPRESS، فاز دوم شبکه ملی ‌اطلاعات ابتدای هفته جاری افتتاح شد. براساس آنچه مقامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم افتتاحیه این پروژه اعلام کردند، در این فاز از شبکه ملی اطلاعات بستر فنی برای تفکیک ترافیک داخلی توسط اپراتورها فراهم شده و تعرفه ترافیک داخلی هم نصف تعرفه ترافیک بین‌الملل خواهد بود.
محمود واعظی  ، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات  روز دوشنبه ۱۸ بهمن ماه در مراسم افتتاح فاز دوم شبکه ملی اطلاعات اظهار داشت: در دوره‌های قبل هیچ یک از مدیران و مسئولان و وزیران بنا نداشتند که کار شبکه ملی اطلاعات را انجام ندهند، بلکه قصد داشتند این شبکه راه‌اندازی شود و بسیار هم برای آن تلاش کردند، اما ما مفتخریم که شبکه ملی اطلاعات در دولت یازدهم اجرایی شد. وی با بیان این که پیشتر درباره راه‌اندازی فاز ۳ شبکه ملی اطلاعات در اردیبهشت و به مناسبت روز جهانی ارتباطات صحبت کرده بودم، گفت: البته با توجه به اینکه در زمان پیش رو عملاً یک ماه را به خاطر تغییر سال برای پیگیری امور دراختیار نداریم، تصور می‌کنم فاز ۳ شبکه ملی اطلاعات که فاز بلوغ و رشد است، در تیرماه و پیش از پایان دولت یازدهم اجرایی شود.

در مورد هزینه های استفاده از اینترنت ملی محمد حسن شانه ساز زاده رییس هیات مدیره یک شرکت اینترنتی اظهار کرد که : با اشاره به این که تا چه حد شبکه ملی اطلاعات بر کاهش قیمت اینترنت کاربران نهایی تاثیر گذار بوده است می‌گوید: «با توجه به بحث قیمت تمام شده سرویس اینترنت پرسرعت که در اختیار کابران قرار می‌دهیم حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد هزینه‌های این سرویس را هزینه پهنای باند اینترنت تشکیل می‌دهد. به همین خاطر شبکه ملی اطلاعات می‌تواند تقریبا یک چهارم قیمت تمام شده سرویس اینترنت پرسرعت را تحت تاثیر خود قرار دهد.»

محمد حسن شانه‌ساززاده، دلیل کمبود محتوای با کیفیت در کشور را به مشکلات حقوقی و قانونی در این حوزه ارتباط می‌دهد و می‌گوید: «در حال حاضر حدود ۷۰ درصد محتوا در جهان را محتوای ویدویی تشکیل می‌دهد اما در ایران تولید محتوا ویدویی سهم بسیاری کمی از ترافیک داخلی کشور را تشیکل می‌دهد. بخشی از این سهم کم، به نبود زیرساخت حقوقی مناسب برای صاحبان محتوا باز می‌گردد. برای مثال سال گذشته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دارندگان پروانه FCP، مجوز تولید محتوای دیجیتالی را ارایه کرد اما این شرکت‌ها در حال حاضر با چالش جدی و شکایت حقوقی از سوی سازمان صدا و سیما روبه رو هستند، که این موضوع باعث سردرگمی و هراس فعالان این حوزه شده است.» این فعال حوزه اینترنتی تاکید می‌کند که تا زمانی که خیال دارندگان مجوز برای تولید محتوای دیجیتال به لحاظ داشتن پشتوانه حقوقی و قانونی راحت نباشد نمی‌توان انتظار توسعه محتوای دیجیتال و مخصوصا” ویدیو بر بستر شبکه ملی اطلاعات را داشت.

اما نکته قابل توجه این میباشد که  در سیستم شناسایی و احراز هویت کاربران به دلیل اینکه همه کاربران ابتدا روی شبکه ملی اطلاعات قرار می‌گیرند، هویت کامل افراد قابل ردیابی است! دولت تاکید دارد که دسترسی به سیستم شناسایی و احراز هویت کاربران دلیلی بر نقض حقوق شهروندی نیست و بحث تامین امنیت و صیانت اجتماعی در میان است. شما همین اینک هم در بستر شبکه ملی اطلاعات قرار دارید. سرعت بالاتر، هزینه کمتر ثمره فاز یک شبکه ملی اطلاعات است که ۵ ماه است که کلید خورده است . کاربران داخلی برای هربار اتصال به اینترنت بین‌المللی به یکی از ۴۴ گیت‌وی داخلی در تهران، شیراز، تبریز و مشهد متصل میشوند و جز این راهی نیست.

شکی نیست شبکه ملی اطلاعات با سرعت بالاتر و هزینه کمتر که ثمره پهنای باند داخلی است اشتغالزایی رو بیشتر می‌کند اما در بحث دسترسی معادلات عوض شده است. احراز هویتی که گفته شد به این دلیل صورت می‌گیرد که:
۱- هویت فردی که اینترنت دیتا یا ADSL گرفته مشخص شده است.
۲-از طریقIP شناسایی افراد صورت می‌گیرد.
پافشاری اپراتورها برای تکمیل مشخصات سیم‌کارت‌ها، قطع سیم‌کارت‌های بدون هویت و شناسایی کانال‌های تلگرام هم در راستای همین موارد است.

منبع: ایران سایبر