مکانیسم ماشه؛ پرونده اتمی ایران در شورای امنیت چه مراحلی را طی می‌کند؟
مراحل پرونده هستهای ایران در صورت ارجاع به شورای امنیت
کشورهای اروپایی تصمیم گرفتند روند مکانیسم ماشه را فعال سازند. با فعال‌سازی و عدم توافق بین طرفین، پرونده هستهای حکومت ایران به شورای امنیت ارجاع داده شده است. نگاهی به مراحل این روند.طبق برجام اگر یکی از کشورهای عضو توافق به شورای امنیت اطلاع دهد که «عدم پایبندی جدی» از سوی حکومت ایران رخ داده است، طبق مفاد قطعنامه شورای امنیت، شورا موظف می‌شود در مدت ۳۰ روز درباره پیشنهادی برای ادامه تعلیق تحریم‌های قبلی رأی‌گیری کند.
اگر در این مدت قطعنامه‌ای تصویب نشود، پس از پایان ۳۰ روز، تحریم‌های قبلی شورای امنیت به‌طور خودکار بازمی‌گردند مگر اینکه شورا تصمیم دیگری بگیرد.
گام‌به‌گام؛ روند حقوقی و اجرایی
۱) آغاز اختلاف در سازوکار حل‌وفصل درون‌توافقی
طبق متن توافق، هر اختلافی ابتدا باید در کمیسیون مشترک بررسی شود. این کمیسیون شامل مراحل فنی و سیاسی با بازه‌های ۱۵ و ۳۰ روزه است. در صورت عدم توافق، موضوع به مراحل بالاتر و نهایتاً به شورای امنیت ارجاع داده می‌شود.
۲) اطلاع‌رسانی به شورای امنیت
اگر یکی از کشورهای عضو توافق به این نتیجه برسد که حکومت ایران به تعهدات خود پایبند نبوده، می‌تواند به‌طور رسمی این موضوع را به شورای امنیت اعلام کند.
۳) الزام رأی‌گیری در شورای امنیت ظرف ۳۰ روز
پس از دریافت این اطلاع، شورای امنیت موظف است در مدت ۳۰ روز درباره قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها رأی‌گیری کند. اگر در ده روز اول پیشنهادی ارائه نشود، رئیس شورا موظف است پیش‌نویس را تهیه و برای رأی‌گیری عرضه کند.
۴) نتیجه رأی‌گیری: تصویب یا عدم تصویب
اگر شورا قطعنامه ادامه تعلیق را تصویب کند، تحریم‌ها همچنان معلق می‌مانند. اما اگر تصویب نشود ــ به دلیل رأی منفی یا وتوی یکی از اعضای دائم ــ پس از پایان مهلت ۳۰ روزه، تمام تحریم‌های قبلی به‌طور خودکار بازمی‌گردند.
۵) بازگشت تحریم‌ها
با بازگشت تحریم‌ها، محدودیت‌های پیشین در زمینه‌های تسلیحاتی، هستهای، مالی و مسافرتی دوباره برقرار می‌شوند. این شامل توقیف محموله‌ها و بازگشت فهرست افراد و نهادهای تحریم‌شده نیز خواهد بود.
۶) نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
آژانس مسئول گزارش‌دهی فنی درباره اجرای تعهدات حکومت ایران است. گزارش‌های این نهاد مبنای تصمیم‌گیری کشورهاست، اما اطلاع‌رسانی رسمی به شورای امنیت باید از سوی یکی از کشورهای عضو توافق انجام شود.
نکات مهم و توضیحات تکمیلی:
۱. بازگشت خودکار چیست؟
بازگشت خودکار به این معناست که اگر شورای امنیت قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها تصویب نکند، تحریم‌های قبلی بدون نیاز به اقدام دیگری دوباره فعال می‌شوند.
۲. چه کسی می‌تواند اطلاع بدهد؟
حق اطلاع‌رسانی فقط برای کشورهای عضو توافق محفوظ است. البته اختلاف‌نظرهایی درباره وضعیت کشورهایی که از توافق خارج شده‌اند وجود دارد.
۳. نقش اعضای دائم شورای امنیت
هر عضو دائم می‌تواند با وتوی قطعنامه ادامه تعلیق، عملاً موجب بازگشت تحریم‌ها شود.
۴. الزام حقوقی در برابر واقعیت سیاسی
از نظر حقوقی، تمام کشورها باید بازگشت تحریم‌ها را اجرا کنند.
تحریم‌های مرتبط با پرونده هستهای حکومت ایران (قطعنامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹) همگی بر اساس فصل هفتم تصویب شده بودند. وقتی مکانیسم ماشه فعال شود و تحریم‌ها بازگردند، شورای امنیت عملاً دوباره در همان چارچوب فصل هفتم عمل می‌کند.
۱) جایگاه فصل هفتم منشور
ماده ۴۱: اجازه اقدام‌های غیرنظامی مانند تحریم اقتصادی، قطع روابط دیپلماتیک، محدودیت‌های سفر، ممنوعیت تسلیحاتی، توقیف دارایی‌ها.
ماده ۴۲: اگر شورا تشخیص دهد اقدامات ماده ۴۱ کافی نیست، می‌تواند اقدامات نظامی (هوایی، دریایی یا زمینی) را مجاز کند.
یعنی روند بازگشت تحریم‌ها طبق ماده ۴۱ شروع می‌شود، اما شورا اختیار دارد در صورت تداوم بحران، به ماده ۴۲ متوسل شود.
۲) روند در شورای امنیت پس از بازگشت تحریم‌ها
الف) بازگشت خودکار تحریم‌ها
به محض پایان مهلت ۳۰ روزه و فعال شدن مکانیسم ماشه، تحریم‌های قبلی دوباره معتبر می‌شوند.
این تحریم‌ها به‌طور خودکار و بدون نیاز به رأی‌گیری تازه الزام‌آور خواهند بود.
همه‌ی کشورها طبق ماده ۲۵ منشور ملزم به اجرای آن هستند.
ادامه روند پرونده هستهای در شورای امنیت پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه
ب) پیگیری اجرا توسط کمیته‌های تحریم
شورا کمیته‌های نظارت (مانند «کمیته ۱۷۳۷») را دوباره فعال می‌کند. این کمیته‌ها مسئولیت دارند اجرای تحریم‌ها را رصد و گزارش کنند.
دبیرکل و کشورهای عضو باید گزارش‌های دوره‌ای از اجرای تحریم‌ها ارائه دهند.
ج) امکان صدور قطعنامه‌های تکمیلی
شورای امنیت می‌تواند در ادامه، قطعنامه‌های تازه‌ای بر پایه ماده ۴۱ صادر کند؛ مثلاً تشدید تحریم‌ها، گسترش لیست افراد یا نهادهای تحریم‌شده، یا اعمال محدودیت‌های جدید.
این مرحله بستگی به گزارش‌های کمیته تحریم و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد.
د) حرکت بالقوه به سمت ماده ۴۲
اگر شورا تشخیص دهد اقدامات غیرنظامی کافی نیست، می‌تواند بحث ورود به ماده ۴۲ را مطرح کند.
این به معنای اجازه استفاده از نیروهای نظامی برای حفظ یا بازگرداندن صلح و امنیت بین‌المللی است.
در مورد حکومت ایران، چنین اقدامی به اجماع اعضای دائم نیاز دارد.
۳) تفاوت مهم با سایر پرونده‌ها
در پرونده‌های مشابه (مثلاً کره شمالی)، شورای امنیت گام‌به‌گام تحریم‌ها را تشدید کرده است.
اما در مورد حکومت ایران، بازگشت تحریم‌ها یکباره و به شکل «بسته کامل» رخ می‌دهد چون مکانیسم ماشه کل قطعنامه‌های قبلی را زنده می‌کند. بعد از آن شورا می‌تواند وارد مرحله «تشدید تدریجی» شود.
۴) پیامد سیاسی و حقوقی
حقوقی: همه کشورها موظف به اجرای تحریم‌ها خواهند بود و تخلف از آن نقض منشور محسوب می‌شود.
سیاسی: کشورهایی که مخالف این روند باشند (مثلاً روسیه یا چین) ممکن است در عمل تحریم‌ها را اجرا نکنند یا راه‌های دور زدن ایجاد کنند، هرچند از نظر حقوقی نمی‌توانند بازگشت تحریم‌ها را بی‌اثر کنند.
🟢 # مرگ_بر_خامنه‌ای
🍏# مجاهدین_خلق ایران # کانونهای شورشی
🌳 # مریم رجوی #ایران
🌻 پیوند این بلاک با توئیتر BaharIran@ 7
